Kaart (cartografie) - Norilsk

Nor i lsk (Russisch: Норильск) is een grote stad in Rusland, gelegen in het Hoge Noorden en is naar inwoneraantal de tweede stad van kraj Krasnojarsk en de noordelijkste stad van Siberië. Na Moermansk is het de tweede stad van de wereld naar grootte boven de noordpoolcirkel en de noordelijkste stad ter wereld met meer dan 100.000 inwoners. Norilsk en Jakoetsk zijn de enige grote steden (meer dan 100.000 inwoners) die op de permafrost liggen.

De stad heeft haar oorsprong in de Goelagkampen rond de stad en ligt in een gebied met gigantische delfstoffenvoorraden, waarvan nikkel de belangrijkste is. De stad vormt met het eromheen gelegen Industriegebied Norilsk (228.000 inwoners in 2000) een eiland in het uitgestrekte bijna onbewoonde gebied van Noord-Siberië en heeft geen weg- of spoorverbindingen met de rest van Rusland. De Norilskspoorlijn verbindt de stad met Doedinka vanwaar verder vervoer plaatsvindt per schip.

De stad is de grootste stationaire luchtvervuiler van Rusland; per dag wordt er tweemaal zoveel uitgestoten als door de stad Londen. Volgens de milieuorganisatie milieudefensie gaat hier zelfs "bijna zestien keer zoveel zwaveldioxide de lucht in als heel Nederland". Verder worden er volgens het kritische milieuboek Troubled Lands een aantal stikstofoxides, koolstofmonoxide, fenol en chloor uitgestoten, waardoor er steeds een grote wolk boven de stad hangt. Norilsk is opgenomen in een lijst met de tien meest vervuilde steden ter wereld van het Blacksmith Institute.

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werd de stad opengesteld voor de buitenwereld, maar in 1997 kozen bevolking en stadsbestuur ervoor om de stad wederom tot een soort van gesloten stad (ZATO) te maken, maar dan zonder de officiële status van ZATO. Buitenlanders (behalve inwoners van Wit-Rusland) moeten sinds 25 november 2001 speciaal toestemming te vragen om naar de stad te komen, hetgeen ook voor de ermee verbonden havenstad Doedinka geldt.

Norilsk werd vernoemd naar het in de buurt gelegen riviertje Norilskaja (stroomgebied van de Pjasina). De stad zelf ligt op de Norilskberg. De Norilskaja en de Norilskberg werden onder andere beschreven door de reizigers Chariton Laptev en Aleksandr Middendorf. De Norilskaja kreeg haar naam waarschijnlijk in de tijd van Mangazeja. De (Russische) naam van de rivier is waarschijnlijk afkomstig van het woord norylo; een lange dunne stok, waarmee de pees van stationaire netten onder het ijs door van het ene gat naar het volgende gat werd uitgestrekt. Een andere versie zegt dat het woord Norilsk is afgeleid van het Evenkse woord narus of het Joekagierse noril, wat "moerassen" betekent.